Polska Organizacja Wojskowa była organizacją zbrojną tworzoną w Królestwie Polskim od sierpnia 1914 r. z inicjatywy Józefa Piłsudskiego w oparciu o członków Związku Walki Czynnej i Polskich Drużyn Strzeleckich.

Jej celem była walka o niepodległość Polski i przygotowanie kadr dla jej przyszłej armii. POW prowadziła szkolenia wojskowe, działania wywiadowcze i dywersyjne. Pierwszym komendantem był Karol Rybasiewicz z Polskich Drużyn Strzeleckich. 22 października 1914 r. na czele POW stanął oddelegowany przez Józefa Piłsudskiego z 1 Pułku Piechoty Legionów ppor. Tadeusz Żuliński. Wówczas bezimienna dotąd organizacja przyjęła nazwę Polskiej Organizacji Wojskowej.

Organem kierującym POW była Komenda Naczelna podporządkowana Józefowi Piłsudskiemu. Na terenie zaboru rosyjskiego POW była podzielona na okręgi, podporządkowane komendantom w Warszawie, Lublinie, Płocku, Radomiu i Siedlcach.

Gdy wojska rosyjskie opuściły Królestwo Polskie, część członków POW ujawniła się i razem z komendantem Tadeuszem Żulińskim weszła w skład I Brygady Legionów. Na terenach zajętych przez armie państw centralnych  POW nadal prowadziła szkolenia i zdobywała nowych członków, ale zawiesiła działalność dywersyjną.

Po Tadeuszu Żulińskim komendantem POW został mjr Michał Żymierski, a we wrześniu 1915 r. stanowisko przejął kpt. Tadeusz Kasprzycki. Liczba członków POW stale wzrastała, w listopadzie 1916 r. wynosiła ok. 7 tys., w styczniu 1917 r. ok. 11 tys., a w kwietniu 1917 r. już ok. 15 tys.

29 kwietnia 1917 r. na polach gminy Wawer w Zielonej k. Rembertowa odbyły się jedyne jawne wobec okupanta niemieckiego ćwiczenia polowe jednego z baonów Warszawskiego Okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej w obecności Józefa Piłsudskiego i przedstawiciela wojska niemieckiego majora Keppela. Te ćwiczenia miały wykazać wartości żołnierskie i poziom wyszkolenia żołnierzy. Były połączone z egzaminami na podoficerów. Egzaminy wypadły bardzo dobrze. Delegat wojska niemieckiego był zaskoczony poziomem wyszkolenia ćwiczącego baonu.

 

     

Komendant Piłsudski w otoczeniu sztabu ćwiczeń w Zielonej   

 

Batalion POW w czasie pierwszych jawnych ćwiczeń POW
 na polach Wawra i Zielonej, 1917 r.

 

Żołnierze POW w czasie przerwy pierwszych jawnych ćwiczeń, 1917 r.

  

 

W lipcu 1917 r. stanowisko komendanta organizacji objął płk Edward Rydz-Śmigły. W lutym 1918 r. rozpoczęto budowę organizacji na terenach zaboru pruskiego, jej członkowie walczyli później w Powstaniu Wielkopolskim, które zakończyło się dla nas sukcesem.

W październiku i listopadzie 1918 r., kiedy organizacja liczyła ok. 30 tys. członków, bardzo aktywnie uczestniczyła w przejmowaniu władzy na ziemiach polskich.

W grudniu 1918 r. POW weszła w skład powstającego Wojska Polskiego.

W dwudziestolecie pierwszych jawnych ćwiczeń POW wystawiono w Wesołej Zielonej obelisk upamiętniający to wydarzenie, a miejscowej szkole nadano imię Polskiej Organizacji Wojskowej i wręczono sztandar.

 

Obelisk upamiętniający pierwsze jawne ćwiczenia Polskiej Organizacji Wojskowej, wystawiony w Wesołej Zielonej w 1937 r.
nieopodal Szkoły Powszechnej im. Polskiej Organizacji Wojskowej

 

Sztandar Publicznej Szkoły Powszechnej
w Zielonej im. POW

 

 

Źródła zdjęć:

• broszura „Dwudziestolecie Ćwiczeń Polowych POLSKIEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ w Zielonej 29 IV 1917 - 29 IV 1937”
• materiały własne

 

 

Przygotowanie informacji o Patronie Szkoły:

• p. Renata Pilhul